Acht indrukwekkende hoogtepunten in Scandinavië

1. Zonnespiegels in Rjukan, Noorwegen

Het pittoreske dorpje Rjukan, met zo’n drieduizend inwoners, ligt in een diepe en steile vallei tussen twee bergen in. Hierdoor bevond het dorpje zich voor zo’n zes maanden per jaar – ongeveer van september tot maart – volledig in de schaduw.  

Maar daar is nu een oplossing voor: in 2013 werden boven op de berg spiegels geplaatst die de zon weerkaatsen tot op het marktplein van Rjukan. De spiegels zijn computergestuurd en zo geprogrammeerd dat ze met de zon meebewegen, om het dorpje tijdens de winter overdag van zonnestralen te kunnen voorzien.

De drie Solspeilet zijn een uitvinding van de Noorse kunstenaar Martin Andersen en hebben een oppervlakte van zo’n vijftig vierkante meter. Het zijn de grootste ter wereld; in Viganella in Italië zijn er gelijkaardige spiegels te vinden met een oppervlakte van 40 vierkante meter.

Het idee voor zulke spiegels ontstond al honderd jaar eerder bij Sam Eyde. Hij was een zakenman die de waterkrachtindustrie rond Rjukanfossen mee op poten zette en zo voor het ontstaan van het dorpje zorgde – de naam van het dorp is afgeleid van de waterval. Toen ontbraken echter zowel de financiële hulpmiddelen als de technische kennis. Vandaag de dag wordt zijn standbeeld op het marktplein ermee belicht. 

2. Arboretum Groenlandicum in Narsarsuaq, Groenland

In het zuiden van Groenland ligt Narsarsuaq, een gehuchtje met zo’n 150 inwoners. Er is een luchthaven, een haven en ook een hotel. Toeristen komen er voor arctische dieren die er in het wild te zien zijn, het luchtvaartmuseum, hikes naar gletsjers, en ook voor het imposante Arboretum Groenlandicum.  

Algkalv (CC BY 3.0) via WikiMedia Commons

Het arboretum is een van 's werelds meest extensieve arboreta op de boomgrens. Over een grootte van 150 hectare zijn 110 verschillende boomsoorten te vinden van ongeveer 600 verschillende oorsprongen. Het arboretum telt meer dan 100 duizend bomen.

Arboretum Groenlandicum werd in 1988 opgericht met als doel een levende collectie van inheemse bomen en struiken uit zowel de arctische als alpiene boomgrens aan te leggen, afkomstig van het hele noordelijk halfrond. Flink wat bomen zijn gelabeld, dus wanneer je door het bos wandelt, zul je ook zien dat verschillende boomsoorten bij elkaar staan.

3. Verdenskortet in Horbo, Denemarken

Iets dichter bij huis vind je in Denemarken de Verdenskortet, een volledig op schaal gemaakte wereldkaart uit stenen, gras en aarde, omgeven door een meertje in een park. En dat allemaal door één persoon: Søren Poulsen, zelf geboren op het landgoed in 1888.

Kim Skipper Erisken (CC BY 2.0 Deed) via Flickr

Hij was er landbouwer en kreeg het idee voor de wereldkaart toen hij in een van de omliggende weilanden een steen ontdekte in de vorm van het schiereiland Jutland. Poulsen werkte tussen 1944 en zijn dood in 1969 aan de wereldkaart, die 45 bij 90 meter meet – elke 27 centimeter staat voor 111 kilometer in het echt.  

Op de bewandelbare wereldkaart staan de verschillende landen aangeduid met vlaggetjes en de evenaar met rode paaltjes. Op de miniatuurversie van de Stille Oceaan kun je met roeiboten peddelen en op de oever ook minigolf spelen. 

4. Blue Lagoon in Grindavík, IJsland

The Blue Lagoon in het zuidwesten van IJsland ligt in een oud lavaveld. Het werd gebouwd als kunstmatig meer en wordt gevuld met warm mineraalrijk restwater van de nabijgelegen geothermische energiecentrale. Het zwembad heeft een temperatuur van 39 graden Celsius. Aan de lagune ligt het gelijknamige resort. 

Domenico Convertini (CC BY-SA 2.0 Deed) via Flickr

Het water heeft een zoutgehalte van 2,5 procent en zit boordevol mineralen, silicaten en blauwwieren, waardoor het een lichtblauwe kleur krijgt. Sommige mineralen produceren een kleiachtige afzetting op de bodem van het meer, waardoor het water niet wegzakt in het lavaveld.  

Het bad zou een helende werking hebben en is mede daardoor een van de grootste toeristische trekpleisters in heel IJsland.  

De voorbije maanden waren er verschillende vulkaanuitbarstingen en aardbevingen in IJsland, waardoor de Blue Lagoon al enkele malen werd gesloten. De meest recente updates zijn steeds terug te vinden op de website.

5. Suomenlinna in Helsinki, Finland

Verspreid over zes eilanden voor de haven van Helsinki ligt Suomenlinna, ‘fort van Finland’. De vesting werd gebouwd om de eilanden te verbinden en te versterken, zodat de toegang tot de haven kon gecontroleerd worden, als marinebasis en als bescherming tegen de Russische expansie. Zweden begon met de bouw in 1748 – Finland was toen nog onderdeel van het Zweedse koninkrijk – en doopte het ‘Sveaborg’, wat zoveel betekent als ‘fort van Zweden’.  

Tijdens de Finse Oorlog – tussen Zweden en het Russische Rijk in 1808 – gaven de Zweden het fort over aan de Russen, wat de aanleiding gaf voor de Russische occupatie van Finland in 1809. De Russen breidden het fort ook uit en versterkten het verder.  

Ninara (CC BY 2.0 Deed) via Flickr

Na de Russische Revolutie in 1917 verklaarde Finland zich onafhankelijk van Rusland en hernoemden ze tijdens de golf aan nationalisme het fort in hun eigen taal: Suomenlimma. Na de Finse burgeroorlog in 1918 werd de vesting gebruikt als kamp voor krijgsgevangenen van de Rode Garde, het leger van Rood-Finland gesteund door de Sovjet-Unie. Er kwamen heel wat gevangenen om het leven en in 1919 verlieten de laatsten het kamp. Toen werd ook voor het eerst de Finse vlag geheven over de vesting.  

Vandaag de dag is Suomenlimma een populaire toeristische attractie en ook de inwoners van Helsinki kennen de weg ernaartoe voor picknicks. Op de eilanden wonen zo’n 900 mensen en er werken 350 mensen het hele jaar rond. Er zijn onder andere een museum, bibliotheek en marineschool te vinden. Suomenlinna heeft sinds 1991 een plekje op de Werelderfgoedlijst van Unesco.  

6. Sørvágsvatn op Vágar, op de Faeröer

Simaron (CC BY-SA 2.0 Deed) via Flickr

Op het eiland Vágar ligt Sørvágsvatn, het grootste meer van de Faeröer. Het heeft een oppervlakte van zo’n 3,5 vierkante kilometer en een maximale diepte van 59 meter. Het meer is bijzonder, want hoewel het vlak bij de kust ligt, bevindt het zich op een klif 40 meter boven de zeespiegel. Via de waterval Bøsdalafossur stroomt het water de Atlantische Oceaan in.  

Een eenduidige naam voor het meer is er eigenlijk niet; onder de bevolking heerst er discussie. Inwoners van Sørvágur, gelegen ten westen van het meer, vernoemden het naar hun eigen dorp, terwijl inwoners ten oosten van het meer het ‘Leitisvatn’ doopten. Daarom verwijzen de bewoners van de omliggende dorpen er meestal naar als ‘Vatnið’, wat letterlijk ‘het meer’ betekent.  

7. Skansen in Stockholm, Zweden

In de Zweedse hoofdstad Stockholm is op het eiland Djurgården het oudste openluchtmuseum ter wereld te vinden. Het werd opgericht door Artur Hazelius, opende de deuren al in 1891 en heeft een oppervlakte van 300 duizend vierkante meter.

Guillaume Baviere (CC BY-SA 2.0) via WikiMedia Commons

Het museum belicht de Zweedse manier van leven uit de laatste eeuwen. Dit doet het door werknemers die workshops geven over leerlooien, boekdrukken of glasblazen. Medewerkers geven ook presentaties over de Baltische Zee, of zeehonden en rendieren, want Skansen herbergt ook een dierentuin. Daar zijn nog meer Scandinavische dieren als bruine beren, lynxen, elanden en poolvossen te zien.  

De ongeveer 150 gebouwen in Skansen komen uit alle uithoeken van het land en werden afgebroken om stuk voor stuk weer opgebouwd te worden bij het museum. Je vindt er landhuizen van de adel, maar ook boerderijtjes en lavvu’s, de nomadische tenten gebruikt door de Sami.  

8. Wereldzadenbank op Spitsbergen

De Global Seed Vault is een zadenbank waarin plantzaden worden opgeslagen. Er worden zo veel mogelijk zaden van plantenrassen uit de hele wereld verzameld voor conservatie. Alle zaden zijn kopieën van de zaadmonsters uit originele genenbanken, om hen veilig te stellen in geval van oorlog, overstroming, of bijvoorbeeld een financiering die wegvalt.  

Instanties die zaden insturen en laten opslaan, kunnen dat gratis doen en blijven ook ten alle tijde eigenaar van de plantzaden. Zij zijn ook de enigen die de monsters kunnen opvragen uit de databank en er is niet permanent personeel aanwezig.  

Ciera Martin for Crop Trust (CC BY-SA 2.0) via WikiMedia Commons

De zadenbank bevindt zich vlak bij Longyearbyen, zo’n 130 meter boven zeeniveau en 120 meter diep in een zandsteenberg. Deze locatie werd gekozen voor enkele redenen: Spitsbergen is ver weg van militaire conflictgebieden; er is bijna geen tektonische activiteit; door de hoogte blijft de locatie droog, zelfs al zou de zeespiegel stijgen door smeltende ijskappen; en er is een permafrost, wat helpt voor de bewaring, zelfs al moest de koeling uitvallen.  

Om de zaden te beschermen zijn ze ingepakt in speciale pakketten en verzegeld. Die pakketten worden opgeslagen in dozen, die op hun beurt dan weer op rekken geplaatst worden in luchtdichte kamers. De standaardtemperatuur bedraagt min 18 graden Celsius.

De Wereldzadenbank is niet geopend voor publiek, maar je komt wel tot aan de ingang. Er worden hikes georganiseerd die je langs een oude kolenmijn en ook de Wereldzadenbank brengen. Voor de vijftiende verjaardag in 2023 werd een virtuele tour samengesteld.