Kunst met een verhaal: beeldentuinen

1. Ronde vrouwenfiguren

We starten ons bezoek aan de beeldentuin van Nic Jonk met een kopje koffie op het terras dat uitzicht biedt op de polder. Bepaald geen straf en zo hebben we tijd om te lezen over het leven en werk van de kunstenaar. Zijn hele geschiedenis wordt gekenmerkt door de liefde voor kunst en de gedrevenheid om kunst te maken. Dat dit aardig is gelukt zien we niet alleen in het museum, maar blijkt ook uit het feit dat er meer dan tweehonderd beelden van hem in openbare ruimten in Nederland, elders in Europa en in de Verenigde Staten te vinden zijn.

We bekijken zijn atelier en ontdekken meteen dat het maken van de kunstwerken een arbeidsintensief proces was. Van ijzergeraamte, naar de verschillende stadia van gipsmallen en dan uiteindelijk naar het bronsgieten. Het hele proces duurde gemiddeld drie maanden. Nic Jonk heeft laten vastleggen dat er ook na zijn dood beelden gegoten mogen worden, mits de oplage nog niet vol is. Als we in de tuin met zo’n dertig bronzen sculpturen rondlopen, fantaseren we over de aankoop van een van de prachtige ronde vrouwenfiguren. Of misschien moeten we kiezen voor een kleinere variant. Dromen mag natuurlijk altijd. 

Museum en beeldentuin Nic Jonk, Grootschermer

2. Verbonden met de natuur

Op weg naar de beeldentuin in Bergen rijden we eerst even naar Bergen aan Zee, waar midden op de rotonde een prachtige sculptuur van Nic Jonk staat: Jonas in de walvis. De walvis was ook een geliefd onderwerp van Nic Jonk, vaak samen met vrouwelijke figuren of zeemeerminnen.  

In de kleine tuin van Museum Kranenburgh staat een aantal werken van verschillende kunstenaars die vooral een verbinding leggen met de natuur. Er zijn bijzondere bomen en planten te vinden, zoals de reuzenrabarber met grote rode bloemen. Deze vormt samen met een sculptuur een prachtig plaatje in een oase van rust.

Die rust vinden we niet terug in het dorp Bergen. Wat een levendige kern is dit, met vele leuke winkeltjes, restaurants en terrasjes. Echt gezellig en dat heeft vast te maken met de status van kunstenaarsdorp. Al sinds het begin van de vorige eeuw had Bergen een grote aantrekkingskracht op kunstenaars die zich er vestigden vanwege het gevarieerde landschap van polders en duinen en het bijzondere licht. De stroming in de schilderkunst die daaruit voortkwam, is bekend geworden onder de naam de Bergense School. 

Museum Kranenburgh, Bergen 

3. Levenswerk in de duinen

Verscholen in de duinen bij Den Helder ligt het kunstproject De Nollen. Dit is het levenswerk van kunstenaar Rudi van de Wint. Hij veranderde een verwaarloosd stuk duingebied in een indrukwekkend kunstlandschap.  

Met een gids wandelen we naar het binnenduingebied, ook wel nol genaamd en meteen zijn we onder de indruk van het verhaal. Alles is door Van de Wint zelf gemaakt: vennen, waterpartijen, paden, iedere kuil, alle beplanting, hoogtes, laagtes en natuurlijk de kunstwerken. Overal is over nagedacht. Hij was niet alleen beeldhouwer, maar ook schilder, tuinman, architect en constructeur. Zo maakte hij ook de berekeningen voor de verankeringen van de kunstwerken.  

De meeste zijn uitgevoerd in cortenstaal, een metaallegering die oxideert en bruin wordt, maar niet doorrot. Van de gids horen we dat er ook vele kunstwerken van hem door heel Nederland staan. Deze dienden vooral om De Nollen te financieren. De werken zijn groot en we mogen alles aanraken. Met de groep beleven we het totaalkunstproject. We zijn vooral onder de indruk van de binnenkunstwerken, de gids krijgt vele vragen en een echtpaar begint in een van de kunstwerken spontaan te zingen.

Van de Wint is in 2006 overleden, maar De Nollen is nog niet klaar. Zijn zonen zetten het voort. Er moeten nog meer kunstwerken komen en het tegenoverliggende grote betonnen gebouw moet gaan dienen als tentoonstellings- en bezoekersruimte. 

De Nollen, Den Helder 

4. Veelzijdigheid in materialen 

Bij Kasteel het Nijenhuis staan meer dan honderd beelden in een prachtig aangelegde kasteeltuin. De beelden variëren van klassiek tot modern, van groot tot klein en zijn van verschillende kunstenaars. Al snel wandelen we als het ware tegen koningin Wilhelmina aan en zijn trots dat we het beeld als dusdanig herkennen.

Veel kunstwerken vinden we mooi of bijzonder. Zo ook het rode speelobject en de grote bol. We ontdekken dat er veel verschillende materialen zijn gebruikt. Veel brons, maar ook gietijzer, glas, hout, keramiek, steen, perspex, aluminium en gaas. Dat perspex stelt grote blokken ijs voor. In het meegekregen boekje lezen we dat de kunstenaar vaak werken maakt die een link hebben met de tentoongestelde plek. In dit geval verwijst het naar de ijskelder van het kasteel.  

In zowel de tuin als het bosgedeelte staan overal stoelen, zodat je op je gemak kan genieten van de verschillende beelden en daar wordt dankbaar gebruik van gemaakt. Dan komen we bij een bronzen beeld van een knielende man. We worden erdoor gegrepen, het lijkt onrecht en verdriet uit te beelden, maar ook kracht. De kunstenaar is Lotta Blokker en als we het verhaal over dit beeld lezen, blijkt ons gevoel ons op het goede been te zetten. Knap gedaan dus. Tot slot genieten we nog even van de enorme beukenhagen. Het zijn dan wel geen beelden, maar kunstwerken zijn het zeker. 

Kasteel het Nijenhuis, Wijhe 

5. Veel opkomende kunstenaars

Net buiten de bebouwing van de stad Zwolle ligt de beeldentuin Landgoed Anninghof. Eigenaar Hib Anninga biedt een podium aan de Nederlandse hedendaagse beeldhouwkunst met beelden in een parklandschap met waterpartijen, bomen en struiken en velden met wilde bloemen. We krijgen de indruk dat dit beeldenpark anders is dan de al bezochte beeldentuinen. En als we Anninga spreken, blijkt dat beeld te kloppen. 

Er is hier ook aandacht voor de beginnende kunstenaar. Anninga: “Ieder jaar komen er nieuwe werken van jong talent. Ik ga bij opleidingen kijken en zoek naar kunstenaars met potentie. Er moet spanning en vernieuwing inzitten. En humor, ook heel belangrijk. In de verschillende werken hier zit heel veel verborgen humor. Maar je moet wel goed kijken.” 

Hij toont ons het werk van een beginnend kunstenaar en zegt dat hij de potentie ziet. “Vaak is er ook niet zo veel geld bij de kunstenaars en moeten ze het doen met goedkope materialen. Maar deze gaat het maken, hij heeft iets te vertellen.” We beloven dat we nog beter zullen kijken.

Als we rondlopen, zien we ook beelden die iets vertellen over hedendaagse thema’s zoals afval, de gaswinning en het wankele evenwicht tussen mens en natuur. Dat hebben we inderdaad niet gezien bij de andere beeldentuinen. 

Landgoed Anningahof, Zwolle 

Overnachten

Camping Tuinderij Welgelegen, Graft, sitecode 24412.
Camping Alkmaar, Alkmaar, sitecode 100891.
Minicamping Uitzicht, Den Helder, sitecode 99205.
Jachthaven De Loswal, Wijhe, sitecode 201.
Camping en Jachthaven Terra Nautic, Zwolle, sitecode 102533.