Bram en Jeannette verkennen Sneek en omstreken

Zagen met dank aan de wind

Een schelpenpad voert langs het water van De Geeuw naar Drylts, Fries voor IJlst. Molen De Rat zien we al van grote afstand. “Ah, kijk, daar moeten we zijn!”

Simon Jellema kent elk onderdeel van houtzaagmolen De Rat. In z'n verschoten blauwe werkbroek met ruitjeshemd en bretels is hij hier bijna elke dag te vinden. “Al 40 jaar,” zegt de geboren Sneker met een grijns. “Hier komt alles bij elkaar wat ik interessant vind. Techniek, geschiedenis en meteorologie.” Al 300 jaar worden in deze molen bomen tot planken en balken gezaagd.

Typisch voor het najaar

Een ingenieus systeem van assen en krukassen zorgt ervoor dat de zagen door het hout gaan. Valt de wind weg? Dan staan de bladen stil. Om een moment later weer stampend op gang te komen. “Och, we hebben de tijd hoor,” lacht Simon. Veel hout wordt hier nog altijd in opdracht gezaagd.

Met gemak klautert Jellema (63) via de steile houten trap naar de stelling. Dat is de houten galerij  rondom de molen. Daar draaien met bulderend geweld de wieken van molen De Rat hun rondjes. Een windvlaag en het tempo gaat nog verder omhoog. “Typisch voor het najaar. Dan is de wind vaak heel 'vlagerig'.” Dat hadden Bram en Jeanette al gemerkt. Het was af en toe flink trappen op de fiets. “O, maar we zijn wel wat gewend hoor,” zegt Bram. “We doen zo 50, 60 kilometer op een dag.” Molenaar Simon klimt nog verder: het 'kruiwiel' in. Met elke stap op het wiel draait de kop van de molen een beetje verder. “Want de wind is flink geruimd hoor.”

Stempel en door

Gids Ted Hobma loodst ons behendig fietsend verder naar Sneek. “Het is een stukje van niks hoor. Vlakbij.” Even later zien we hét beeldmerk van deze Friese elfstedenstad: de Waterpoort. “Sneek had een stadsmuur en dit was de toegang. Schepen die te laat waren hadden pech: 6 stuivers boete.” Niet iedereen heeft oog voor dit markante bouwwerk. “Kiek,” zegt Hobma in onvervalst stadsfries, “daar komen ze dan vandaan schaatsen. En dan die linksaf, door naar IJlst. Maar elfstedenrijders zien die hele poort niet hoor. Die willen maar één ding: een stempel en dan door!”

Borrel voor schippers

Toen de Waterpoort nog in gebruik was, voeren veel schepen tussen Sneek en Amsterdam. Heen met koeienmest en terug met alles wat maar geld opleverde. Daar zag een slimme vrouw in 1864 kansen. “Die schippers lustten wel een borrel. Ze maakte de drank zelf met kruiden uit Amsterdam en brandewijn,” legt Fardau Buter uit.

Anjenette-Joustra-Reinders moest ook wel. Haar man was overleden en ze kon zijn handel in luxe wijnen niet voortzetten. “Ik maak die borrel wel voor je, zei ze tegen de schipper. In ruil voor het vervoer van de kruiden uit Amsterdam.” Zo ontstond een in Friesland roemrucht drankje: berenburg van Weduwe Joustra. Vraag in een willekeurige kroeg in Friesland om 'een weduwe' en je krijgt een tot de rand toe volgeschonken glaasje berenburg.

Op zolder bij de destilleerderij van Weduwe Joustra is het goed toeven. Op de meterslange tafel staat het hele assortiment uitgestald. Lastig kiezen voor Bram en Jeanette. “Oe, ik wil deze in die kruik wel proberen.” Het is de 5 jaar lang op vat gerijpte berenburg. “Oe. Oe. Dit is...,” Bram nipt aan het borrelglaasje. “Dit is toch wel heel erg lekker hoor.”

Informatie: 

Houtzaagmolen de Rat
De molen in IJlst is iedere zaterdag open voor bezoekers.

Friesland op Maat

Laat je meenemen door Friesland met een gids op maat.  

Weduwe Joustra
Kom kijken in een van de oudste panden van Sneek waar al meer dan 150 jaar Beerenburg wordt gemaakt.