Accu in je camper

Huishoudaccu

Campers hebben een huishoudaccu die 12 volt levert, voldoende voor zaken als de verlichting, de waterpomp, de badkamerventilator, de afzuigkap, de elektrische ontsteking van gasfornuis, boiler, koelkast en eventueel de tv. De meeste huishoudaccu’s kunnen een dag of twee rustig gebruik aan. Daarna moeten ze weer opgeladen worden door een stuk te gaan rijden, aansluiten op netspanning of een andere stroombron in te schakelen. 

Accu altijd op spanning houden

Heb je de camper vlak bij huis staan en gebruik je hem een tijdje niet, dan moet je zorgen dat de accu’s op spanning blijven, zowel de motoraccu als de huishoudaccu. Het is namelijk erg slecht voor accu’s om ze te gebruiken tot ze helemaal leeg zijn: ze kunnen er onherstelbare schade door oplopen.

Op de huishouddisplay kun je meestal de spanning van de motoraccu en de huishoudaccu aflezen. Zolang die boven de 12 staat, is het oké. Maar let op, zo'n meter is eigenlijk een slechte indicator. Tijdens laden of tijdens stroomverbruik is de indicatie onbetrouwbaar. Pas als de accu één uur in rust is geweest (dus niet rijden, geen stroomkabel aangesloten en geen enkele stroomverbruiker aangehad), is de uitlezing betrouwbaar. Eens in de drie tot vier weken een je accu bijladen is over het algemeen voldoende om de accu’s tijdig op te laden. Heb je zonnepanelen hoeft dat meestal niet, tenzij je onder een dak staat. Een goede accu heeft een beperkte zelfontlading van zo'n 2% per maand en kan dus wel een tijdje stilstaan. Maar dan moeten er in de tussentijd geen stiekeme stroomgebruikers aan staan, ook wel sluipverbruik genoemd. Je kunt de hoofdschakelaar omzetten, zodat je geen stroom ten laste van de huishoudaccu gebruikt. Met een massaschakelaar koppel je de accu volledig los.

Omvormer

Heb je voor een apparaat 230 volt nodig en sta je niet aan de paal? Gebruik dan een omvormer, die de accuspanning omzet in 230 volt wisselspanning.

Los van het voltage is er nog een belangrijk verschil tussen accuspanning en netspanning: bij de accu is sprake van gelijkspanning, waarbij de stroom constant van plus naar min loopt, bij 230 volt wisselspanning daarentegen gaat de stroom in een voortdurend golvende beweging heen en weer. Bovendien is er een groot verschil in stroomsterkte: een apparaat van 230 watt trekt bij 230 volt slechts 1 ampère, bij 12 volt loopt de stroom voor dit apparaat op tot 19 ampère en dat is fors.

Een omvormer kan de gelijkspanning van 12 volt op drie manieren omzetten in een wisselende 230V-spanning: 

• Als een blokgolf;
• Als een gemodificeerde sinus;
• Als een zuivere sinus. 

Bij een blokgolf springt de spanning in één klap van de ene naar de andere kant, bij een gemodificeerde sinus gaat dit in stapjes en bij een zuivere sinus gaat dit in een vloeiende beweging, net als bij normale netspanning. De laatste twee zijn het meest gangbaar in de camper. Een zuivere sinus omvormer levert een spanningsvorm als het lichtnet en dat is altijd probleemloos. Wil je geen risico lopen op schade aan je dure apparatuur, koop dan een converter met een 'zuivere sinus'  (pure sine converter).

Houd bij aanschaf van een omvormer rekening met de capaciteit van de accu. Met de volgende vuistregel kun je redelijk benaderen welke accucapaciteit minimaal nodig is:

Bij een 12-volt installatie is een minimale accucapaciteit nodig van circa 20% van het omvormvermogen en bij een 24-volt installatie is dat 10%. Rekenvoorbeeld: Heb je een 12V accu van 100 Ah, dan levert die maximaal 1200wh aan energie. Zorg dan dat je inverter niet zwaarder dan 240 watt is (20% van 1200).

Soorten accu’s

Er zijn verschillende soorten oplaadbare accu’s.

Lood-zwavelzuuraccu

De meest toegepaste accu is de lood-zwavelzuuraccu. Het bestaat uit een kunststof bak met daarin een mengsel van zwavelzuur en gedistilleerd water (elektrolyt, waarin lodenplaten zijn opgehangen. Het water kan verdampen, vandaar dat er vuldoppen zijn aangebracht om de accu bij te kunnen vullen. Steeds meer accu's hebben geen vuldoppen: dat zijn de onderhoudsarme of -vrije accu's.

Voor alle lood-gebaseerde accu's, inclusief gel en AGM accu's geldt dat diep ontladen slecht is en hoe vaker je ze diep ontlaadt, des te korter de levensduur is. Gewone lood/zuur accu's ontlaad je heb best (bijna) nooit verder dan 50%. gel en AGM kunnen vaak iets verder ontladen worden, maar ook dan is dat al merkbaar in de levensduur.

Startaccu

Een startaccu heeft veel dunne platen per cel, waarbij het totale oppervlak van de platen groot is. Deze accu’s zijn hierdoor geschikt om in korte tijd hoge stromen te leveren. Het aantal keren dat een startaccu ontladen kan worden is beperkt.

Bij een startaccu van recente leeftijd loopt in de winter de startcapaciteit terug. Ook neemt de accu een lagere laadstroom op. Dit komt door het hoge stroomverbruik van de verbruikers. Vervang zulke accu’s niet zomaar door nieuwe, maar laadt ze eerst op met een moderne acculader. Meet de conditie van de accu aan het begin van de winter en vermijd korte ritten.

Bij een startaccu die al wat jaartjes meegaat daalt het prestatievermogen na verloop van jaren. Dit komt onder meer door slijtage van het inwendige plaatmateriaal of door sulfatering. Dat tast op den duur de mogelijkheid van de accu aan de chemische energie in elektrische energie om te zetten. Bij oudere accu’s is het daarom zinvol het prestatievermogen van de accu te meten, zodat tijdig kan worden vastgesteld of de accu aan vervanging toe is.

(Semi)tractie accu

De tractie accu is te verdelen in een semi-tractie en een tractie accu. Een semi-tractie accu heeft minder, maar wel dikkere platen per cel. Deze accu’s leveren relatief gezien minder startstroom, maar kunnen wel vaker en dieper ontladen worden. Dit soort accu’s zijn prima geschikt als boordaccu en kan in geval van nood als startaccu worden gebruikt.

De tractie accu heeft minder, maar wel zeer dikke platen, waardoor veelvuldig en zeer diep ontladen mogelijk is. Tractie accu’s vindt men vaak in heftrucks en in kleine, elektrische machines. Bij tractie accu’s is een afwijkende laadmethode vereist. Dit type accu is niet geschikt als boordaccu.

Gel-accu

De gel-accu wordt veel als boordaccu toegepast. Een belangrijk deel van de bezwaren die aan de natte accu (type loodzuuraccu waarbij de vloeistof die de geleiding tussen de platen mogelijk maakt bestaat uit een oplossing van zwavelzuur en water.) kleven zijn ondervangen. Het electroliet wordt door een gel vastgehouden en de accu is volledig gesloten. De belangrijkste voordelen van gel-accu's zijn:

• geringere zelfontlading;
• diepere ontlading mogelijk;
• kan vaker worden ontladen;
• beter geschikt voor serie- en parallelschakeling;
• onderhoudsvrij en gesloten bouwwijze;
• geen ventilatie noodzakelijk bij juiste lading;
• langere levensduur dan semi-tractie accu's;
• zuurschade nauwelijks mogelijk.

Een gel-accu kan niet zomaar in het elektrisch systeem worden opgenomen. Naast de temperatuurcompensatie is er een drietrapslaadapparaat nodig. Deze drietrapslader met met stand voor  is nodig om de accu volledig geladen te krijgen. Is dit type regelaar niet aanwezig, dan is er geen optimaal rendement uit de accu te halen.
De gel-accu kan vaker (ont)laden worden dan een AGM-accu. Echter voor zeer grote stromen (bijvoorbeeld koffiezetter en een zware 230 Volt omvormer) is een AGM-accu beter geschikt. Overigens presteert een LiFePO4-accu daarin nog beter.

AGM-accu

De AGM-accu (Absorption Glass Mat) is een onderhoudsvrije accu en zeer geschikt als boordaccu in de camper. Deze lijkt op de gel accu, maar hier is intern een glasvezelmat gebruikt. De accu is beter bestand tegen grote (ont)laadstromen. Hij is wat voordeliger dan de gel accu, maar heeft een iets kortere levensduur. Verschillende uitvoeringen verschillen in eigenschappen. Ook de AGM accu heeft een drietrapslader nodig welke voor AGM kan worden ingesteld

Lithium-accu

We beschouwen hier uitsluitend de LiFePO4 (lithium ijzer fosfaat) accu, ook wel LFP accu genoemd. Dat is een ander soort dan de Li-ion accu die je vindt in computers, fietsaccu's en elektrische auto's. Deze kan tot 10% ontladen worden (sommigen zelfs nog verder) en kan aanzienlijk vaker worden herladen dan andere accu's. De LFP accu geeft je meer capaciteit bij hetzelfde gewicht, of een lager gewicht voor dezelfde capaciteit in vergelijking met lood/zuur, gel- of AGM-accu’s. Het helpt dus ook mee overgewicht van de camper te voorkomen. In tegenstelling tot conventionelere accu's kan ook de laatste 20% energie snel geladen worden. Dat betekent dat je tijdens een autorit de accu sneller volgeladen krijgt. Ook bij gebruik van zonnepanelen kan je in één dag vaak meer van de beschikbare energie opslaan.
Is een LFP accu de ideale accu? Nee niet helemaal. De accu kan bij erg lage temperaturen stroom leveren, maar mag niet geladen worden onder de 0 graden Celsius. Als je accu warm staat of je camper niet bij vorst gebruikt is dat geen probleem. Wel zijn er steeds meer zogenaamde 'arctic' of 'polar' uitvoeringen met een ingebouwde verwarming om dit probleem te beperken. Bij laden bij vorst zal zo'n accu eerst opgewarmd worden en daarna pas start het laadproces. Een LFP accu is behoorlijk prijzig. Hierdoor lijkt het gebruik erg duur, maar omdat de accu zeer veel langer meegaat vallen de kosten per jaar toch weer  mee. Bedenk ook dat je een 200 Ah gel accu kunt vervangen door bijvoorbeeld een 100 Ah LFP accu met globaal dezelfde beschikbare capaciteit.
Hoewel soms anders gesuggereerd wordt, raden we niet aan om een gewone accu 1-op-1 te vervangen voor een LFP accu. Misschien werkt het wel, maar je haalt niet alles uit de accu, loopt kans op problemen in de toekomst en een kortere levensduur. In vrijwel alle gevallen is een booster noodzakelijk om de spanning en stroom van de dynamo te reguleren. Bovendien moeten bestaande laders van de elektrobox en zonnepanelen anders worden ingesteld, vervangen of losgekoppeld. Laat vervanging dus uitsluitend uitvoeren door een bedrijf dat er veel verstand van heeft.

De boordaccu als hulpstart

Campers zijn uitgerust met een tweede accu, de zogenaamde boordaccu. Wanneer dit een startaccu is, is deze uiteraard ook te gebruiken als hulpstartaccu. Sommigen hebben een semi-tractie accu als tweede accu aan boord. Deze kan in noodgeval ook als hulpstartaccu worden gebruikt. Pas hiermee echter goed op. Knoop nooit zomaar twee accu's aan elkaar en begin er niet aan als je niet precies weet wat je doet. Als er een andere camper in de buurt is kan je ook deze laten helpen volgens deze instructietekst: Zo kun je de camper starten wanneer de accu leeg is.